Σήμερα δεν θέλω να μακρηγορήσω λέγοντας πολλά για το ποιος είναι ο Γιώργος Σταυρακάκης, θα αρκεστώ να πω ότι εκτός από τραγουδοποιός και ποιητής, με αξιόλογο έργο, μέχρι σήμερα, την τελευταία εικοσαετία, είναι ένας άνθρωπος διαβασμένος, που ξέρει να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, έξω από τα δόντια. Αλήθειες από αυτές που πρέπει να ακούγονται, μπας και ξυπνήσουμε. Με αφορμή λοιπόν την έκτη προσωπική του δισκογραφική δουλειά συναντηθήκαμε και κουβεντιάσαμε.
- Αισίως κυκλοφόρησες την έκτη προσωπική σου δισκογραφική δουλειά με τίτλο «Unplugged». Ποια είναι τα στοιχεία που κυριαρχούν σε αυτή;
Προσπάθησα, και νομίζω σ’ αυτό το σημείο τα κατάφερα, να βγάλω προς τα έξω κάποιες σκέψεις και κάποιες εικόνες χωρίς κραυγές, αλλά με νηφαλιότητα. Γι’ αυτό και ο τίτλος δεν παραπέμπει στο μουσικό μέρος, αλλά το «έξω απ’ την πρίζα» ή εν πάση περιπτώσει το «χωρίς ηλεκτρισμό» αφορά σ’ αυτήν ακριβώς τη διάθεση. Να ψιθυρίσω με στοχασμό όλα εκείνα που ίσως θέλαμε να κραυγάσουμε. Αυτό νομίζω είναι και το κυρίαρχο στοιχείο αυτής της δουλειάς.
- Πόσο σημαντική υπήρξε η συμβολή του Ελβετού τραγουδοποιού Marco Zappa;
Ο Zappa είναι ο μόνιμος παραγωγός μου τα τελευταία χρόνια. Από το 2006 και μετά όλες οι παραγωγές μου γίνονται στο εξωτερικό και θα έλεγα κάτω από εξαιρετικές συνθήκες. Έχουμε μία πολύ καλή σχέση και μία χημεία που μας επιτρέπει να συνεργαζόμαστε άψογα, χωρίς η γλώσσα ή η διαφορετική κουλτούρα να στέκεται εμπόδιο σ’ αυτές τις δημιουργικές συναντήσεις. Άλλωστε ο Zappa συν τοις άλλοις είναι και ένας εξαίρετος μουσικός και ενορχηστρωτής και του έχω απόλυτη εμπιστοσύνη, ακόμα και αν χρειαστεί κάποια στιγμή να δουλέψει πάνω στο υλικό μου χωρίς την παρουσία μου. Καταλαβαίνεις λοιπόν πόσο σημαντική ήταν και είναι η συμβολή του στις δουλειές μου. Βέβαια το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι αυτή καθαυτή η παραγωγή, αφού όπως γνωρίζεις είναι πια πάρα πολύ δύσκολο να βρεις παραγωγούς στη χώρα μας ή και εταιρείες που θα χρηματοδοτήσουν τέτοιου είδους παραγωγές.
- Στο εξωτερικό έχεις ταξιδέψει για τη δουλειά σου αρκετές φορές, θα έμενες όμως μόνιμα;
Έχω μείνει στο παρελθόν για μεγάλο χρονικό διάστημα έξω, πάνω από δύο χρόνια. Κάποια στιγμή τα μάζεψα και γύρισα πίσω. Δεν μπορούσα να φανταστώ με τίποτα ότι θα περνούσα εκεί την υπόλοιπη ζωή μου. Τώρα, όσο περνούν τα χρόνια, σκέφτομαι ότι δεν θα με πείραζε. Άλλωστε, έτσι όπως είναι τα πράγματα και στις δουλειές αλλά και στις σχέσεις των ανθρώπων, τι εδώ, τι εκεί. Απ’ ό,τι γνωρίζω και μαθαίνω, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες μπορείς ακόμα να ζεις αξιοπρεπώς και να κάνεις απρόσκοπτα τη δουλειά σου. Έχω την αίσθηση, τουλάχιστον στο χώρο της δημιουργίας, ότι το περιβάλλον στην Ευρώπη δεν έχει καμία σχέση με αυτό της Ελλάδας. Οι άνθρωποι εκτιμούν και σέβονται τους δημιουργούς. Κι αυτό το γνωρίζω από πρώτο χέρι, γιατί όπως σωστά σημείωσες, δίνω αρκετές συναυλίες έξω και έχω συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες, ανανεώνοντας τις μπαταρίες μου αλλά και αποκτώντας χρήσιμες εμπειρίες στο επίπεδο της δισκογραφίας αλλά και των συνεργασιών.
- Τα τραγούδια σου έχουν έναν τρόπο να διαμαρτύρονται ψιθυριστά προκαλώντας ηχηρές εντάσεις σε όσους τα ακούν. Είναι η καθημερινότητα ο μπούσουλας της έμπνευσής σου ή κάτι άλλο;
Όταν πριν από χρόνια άρχισα να γράφω τα πρώτα μου τραγούδια, δεν σου κρύβω ότι είχα μια αγωνία να προλάβω να πω όλα αυτά που είχα στο μυαλό μου, τακτοποιημένα αλλά και θολά, αλλά πολύ σύντομα κατάλαβα ότι το τραγούδι δεν μπορεί να είναι χοάνη όλων αυτών των ερωτημάτων, αλλά και των εικόνων που στριφογύριζαν στο μυαλό μου. Επίσης, ως παιδί της μεταπολίτευσης, έζησα έντονα το πολιτικό και κραυγαλέο τραγούδι που γέμιζε τα στάδια, τους χώρους συναυλιών και ήταν φυσιολογικό να κυριαρχεί ως ρεπερτόριο στις μαθητικές μπάντες. Από τότε υποψιαζόμουν ότι όλη αυτή η ιστορία, όχι μόνο δεν σε βοηθούσε στο να εκφραστείς απ’ τα βάθη της ψυχής σου, αλλά έβγαζε μια οργή που δεν σε άφηνε ελεύθερο και γαλήνιο να ακούσεις αυτό που πραγματικά συνέβαινε μέσα σου. Κατάλαβα λοιπόν στην πορεία ότι τα πιο σημαντικά πράγματα μπορούν να ειπωθούν χωρίς κραυγές και συνθήματα. Έτσι κι έγινε. Ξεκίνησα να γράφω και σχεδόν να ψιθυρίζω αυτό που κατά καιρούς ήθελα να πω, γνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι ένας έντιμος ακροατής θα λειτουργήσει κάποιες στιγμές όπως ο βαρήκοος, τεντώνοντας λίγο περισσότερο τ’ αυτιά του στην πλευρά του συνομιλητή του. Θα μου πεις, γιατί αυτό; Ε, έτσι. Ίσως γιατί στο βάθος θέλω όλη αυτή η συνομιλία να γίνεται στην ατμόσφαιρα του δωματίου που γράφτηκαν τα τραγούδια και όχι στη λογική φωνάζω για να ακούγομαι. Για να έρθω όμως και στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής σου, νομίζω ότι από την καθημερινότητα πηγάζουν τα πάντα, γιατί αυτό που λέμε καθημερινό, εμπεριέχει και το καινούργιο και το απρόοπτο.
- Σε μια Ελλάδα που κατρακυλάει συνεχώς, υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως τροχοπέδη;
Αυτό που μας συμβαίνει, σε καμία περίπτωση δεν είναι μονοδιάστατο. Δεν ξυπνήσαμε ένα πρωί χρεωκοπημένοι και υπόδουλοι στους δανειστές μας. Ήταν μια ιστορία που δούλευε δεκαετίες. Περάσαμε από σκλαβιές, πολέμους, εμφυλίους, χούντες, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ως λαός έχουμε μνήμη χρυσόψαρου. Εκχωρήσαμε τις ζωές μας και το μέλλον των παιδιών μας σε μια χούφτα αλήτες και τυχοδιώκτες. Ως κοινωνία δεν κάναμε καμία παρέμβαση προκειμένου να διεκδικήσουμε, να διαμαρτυρηθούμε, να αλλάξουμε πράγματα και καταστάσεις. Πρέπει να είσαι πολύ μαλάκας για να νομίζεις ότι ο κόσμος αρχίζει και τελειώνει με το δικό σου πέρασμα από αυτή τη ζωή. Ζήσαμε και ζούμε την παρακμή μας και ως άτομα και ως λαός. Και ντρέπομαι τώρα που το σκέφτομαι, γιατί ο μεγάλος ένοχος σ’ αυτό το έγκλημα είναι η δική μου γενιά. Αφού σηκώσαμε λάβαρα, εκφωνήσαμε πύρινους λόγους και στρατευτήκαμε στο όνειρο για τη μεγάλη αλλαγή, στην πορεία υπουργοποιηθήκαμε, κλέψαμε, καταστείλαμε τις όποιες φωνές θέλησαν να διαμαρτυρηθούν και βουτήξαμε στα σκατά προκειμένου να περάσουμε εμείς καλά, αδιαφορώντας για τις γενιές που έρχονταν. Τώρα ψάχνουμε λύσεις στα χίλια μύρια προβλήματά μας, αλλά το τραγικό είναι ότι αφήνουμε τους ίδιους ανθρώπους να τα διαχειριστούν. Τι να πω, εάν δεν είμαστε ένας λαός λοβοτομημένος, τότε σίγουρα χρειαζόμαστε ομαδική ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία. Με ρωτάς αν η κατάσταση είναι αναστρέψιμη. Τι να σου πω κι εγώ. Αν παραδεχτούμε ότι το πρόβλημα για το ότι φτάσαμε μέχρις εδώ είναι οικονομικό και αν νομίζουμε ότι η λύση βρίσκεται στα νούμερα και στα ισοζύγια, τότε μπορώ και ’γω να σου απαντήσω, με πλήρη βεβαιότητα, ότι όχι, δεν υπάρχει φρένο σ’ αυτή την κατρακύλα.
- Πιστεύεις ότι η κρίση θα βοηθήσει να βγει κάτι καλό ή τελικά τα πράγματα είναι μη αναστρέψιμα;
Όπως σου είπα και πριν, η κρίση δεν είναι μονοδιάστατη, ή καλύτερα, είναι κρίση αξιών και μόνο αξιών. Όλα τ’ άλλα είναι το άλλοθι ανθρώπων και συστημάτων προκειμένου να μας πείσουν ότι αυτό που μας λείπει είναι ένα υγιές τραπεζικό σύστημα και μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια. Αυτό είναι και η τραγωδία μας. Το γεγονός ότι μόνοι μας μετατρέπουμε τη ζωή μας και τις ψυχές μας σε αριθμούς. Ε, μπροστά σ’ αυτή την αποδοχή, μπορώ να σου πω με βεβαιότητα ότι η κατάσταση δεν είναι αναστρέψιμη. Πρέπει να στρέψουμε τη σκέψη μας και το βλέμμα μας αλλού. Εκεί που κρύβεται η πραγματική ζωή. Κι αυτό χρειάζεται κόπο και γνώση.
- Ασπάζεσαι την άποψη ότι δεν υπάρχουν πλέον οι μεγάλες προσωπικότητες των Τεχνών που μπορούν να κάνουν τη διαφορά, δηλαδή να μπουν μπροστάρηδες σε μια ανατροπή των όσων ζούμε, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν;
Η Τέχνη από μόνη της δεν ανατρέπει καταστάσεις. Πόσο μάλλον οι άνθρωποι που την εκπροσωπούν. Ο ρόλος της Τέχνης είναι σημαντικός στη ζωή μας στο βαθμό που ανοίγει τους ορίζοντές μας και μας βάζει σε μια πορεία αναζήτησης και απόλυτης ελευθερίας. Αυτό θα μπορούσε να λειτουργεί σε βάθος χρόνου, για να μας φτάσει κάποτε σε άλλες, ανθρώπινες και ιδανικές κοινωνίες. Ο ρόλος των δημιουργών εξαντλείται σε μεγάλο βαθμό στο να μας προτείνει και να μας ανοίξει πόρτες σ’ αυτή την κατεύθυνση. Δεν πιστεύω ότι δεν υπάρχουν μεγάλες προσωπικότητες, άλλωστε αυτό δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε σ’ ένα βραχύ χρονικό διάστημα. Χρειάζεται χρόνος για να αποτιμηθεί το έργο των δημιουργών τού σήμερα και σε τελική ανάλυση, είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτείς οτιδήποτε προωθημένο αφού εξ ορισμού σε έχει ήδη ξεπεράσει. Τώρα όσον αφορά στο ποιος θα ηγηθεί μιας κοινωνικής ανατροπής, εδώ δεν υπάρχουν ούτε ηγέτες ούτε ουραγοί. Χρειάζεται συλλογική συνείδηση, συλλογική ευθύνη και μαζικός αγώνας σε όλα τα επίπεδα. Αλλά να προσθέσω εδώ και κάτι άλλο. Έχω την αίσθηση ότι μια μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας αρνείται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να αναλάβει τις ευθύνες της και με περίσσιο θράσος επαναλαμβάνει το γνωστό μότο: «πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι αυτής της χώρας;». Ε, ας ανοίξουν κανένα βιβλίο να τους βρουν και άμα τους βρουν, τότε σίγουρα θα λύσουν και την απορία τους. Αλλιώς θα φτάσουμε και θα ξεπεράσουμε τη ρήση του Σανταγιάμα ότι «στην Ελλάδα μιλούν οι σοφοί και αποφασίζουν οι ηλίθιοι».
- Εκτός από τραγουδοποιός είσαι και ποιητής, μάλιστα έχεις εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές. Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο με αφορμή τα όσα βλέπεις τα τελευταία χρόνια;
Ξέρεις, πάντα γράφω και όχι με την έννοια του ετοιμάζω κάτι για έκδοση, αλλά επειδή υπάρχει και αυτή η ανάγκη, να εκφραστώ και με αυτόν τον τρόπο. Κατά καιρούς εκδίδω κάποια πράγματα, θα έλεγα σε πολύ αραιά χρονικά διαστήματα. Αν δεν υπήρχε το τραγούδι ίσως να έγραφα πιο συχνά. Έχω όμως την πολυτέλεια να αφήνω κάποια πράγματα γι’ αργότερα ή για ποτέ, αφού έχω τη δυνατότητα να διοχετεύομαι αυτόματα σε κάτι άλλο που είναι για μένα το ίδιο σημαντικό και δημιουργικό.
- Δισκογραφικά πλέον χρειάζονται πολλές κινήσεις για να κυκλοφορήσει μια καινούργια δουλειά, εσύ επέλεξες να έχεις τη βοήθεια του «Μετρονόμου». Είναι καταλυτική η συμβολή του;
Με τον «Μετρονόμο» υπάρχει μια άριστη συνεργασία τα τελευταία χρόνια, αφού πέρα από τη δισκογραφία μου έχει εκδώσει και το τελευταίο μου βιβλίο «Επέκεινα των Ασμάτων». Είναι μια φιλόξενη στέγη και δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που λέμε δισκογραφικές, μάνατζερς, μίτινγκ και άλλες μαλακίες που μας έφτασαν μέχρι εδώ. Τώρα τα πήραμε όλα επάνω μας ή σχεδόν όλα. Νομίζω ότι τα πράγματα δυσκολεύουν, αλλά ταυτόχρονα γίνονται πιο ουσιώδη και ελκυστικά.
- Έχεις προγραμματίσει κάποιες ζωντανές εμφανίσεις για να παρουσιάσεις τη νέα σου δουλειά «Unplugged»;
Δεν εμφανίζομαι συχνά. Κάνω λίγες ζωντανές εμφανίσεις, και να σου πω την αμαρτία μου, δεν μου παρουσιάζεται συχνά αυτή η ανάγκη. Θα μου πεις, πώς βιοπορίζεσαι. Έχω μάθει να ζω με λίγα. Δεν είμαι διασκεδαστής. Όταν έχω κάτι να πω θα βγω και θα το πω. Αυτό και τίποτ’ άλλο. Είναι φυσικό όταν κυκλοφορεί κάποια δουλειά να βγεις και να την παρουσιάσεις. Ε, αυτό το κάνω. Γίνονται κάποιες εμφανίσεις μέχρι να ικανοποιηθεί το όποιο ακροατήριο σε ακολουθεί. Το παραπάνω δεν είναι φυσιολογικό, είναι αρρωστημένη κατάσταση. Δεν πρέπει να είναι το τραγούδι και η μουσική αυτή που θα μας λύνει τα οικονομικά μας προβλήματα και θα ικανοποιεί τις όποιες φιλοδοξίες μας. Ας πρόσεχα λοιπόν!
- Θέλω να σε ευχαριστήσω και να σου ευχηθώ καλή επιτυχία.
Κι εγώ σ’ ευχαριστώ πολύ.
Σάκης Ιντζεβίδης (“e-orfeas” 24.7.13)