Από τους χαμηλότονους αλλά πολύ σημαντικός τροβαδούρος του καιρού μας ο Γιώργος Σταυρακάκης ξεδιπλώνει άλλη μια πτυχή του πλούσιου ταλέντου του, του δημιουργικού κόσμου. Αυτή τη φορά σε εικαστικό πλαίσιο, κατασκευάζοντας καράβια από ανακυκλώσιμα υλικά, με βάση το ξύλο και το μέταλλο. Για τον ίδιο τον δημιουργό είναι η μεταγραφή της ποιητικής του σε ένα άλλο, διαφορετικό τοπίο. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στην Δημοτική Πινακοθήκη Μυκόνου (Αίθουσα Συριώτη) και θα διαρκέσει από την 1η έως και τις 10 Αυγούστου. Τίτλος: Της Θάλασσας, του Ταξιδιού, του Νόστου.
Με τον Γ. Σταυρακάκη γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια, κάναμε συνεντεύξεις για τις δισκογραφικές του δουλειές, στο «Μουσικό Σεργιάνι» της Ε.Ρ.Τ. Την τελευταία τριετία είχαμε χαθεί. Σπάνια εμφανίζονταν σε μουσικές σκηνές, δεν είχα ακούσει καινούριο του τραγούδι. Συχνά έπαιζε στο εξωτερικό, έκανε συνεργασίες, μέρος τους έχει αποτυπωθεί σε cd. Αν και ολιγογράφος, ή μήπως για αυτό, πάντα μου αρέσουν τα τραγούδια του. Απλές, όμορφες, καλοδουλεμένες μπαλάντες, στίχος και μουσική με καθαρό κοινωνικό πρόσωπο δένουν αρμονικά τους νεοκυματικούς τροβαδούρους με σημερινούς, όσοι μένουν πιστοί στην λαϊκή ελληνική μουσική αφομοιώνοντας τολμηρά στον καμβά της δυτικότροπα και άλλα ρεύματα.
Σίγουρα εκπλήσσονται ευχάριστα όσοι έρχονται σε επαφή με την νέα έκφραση του Σταυρακάκη, όπως και όλοι όσοι είδαμε την πρώτη του έκθεση στην Αθήνα, στο Polis Art Café της Στοάς του Βιβλίου. Εκείνο, όμως, το πιο σημαντικό, που απορρέει ομόφωνα είναι ότι και η πρόσφατη «πετριά» του ξεχειλίζει από μεράκι, όπως τα τραγούδια και η ποίηση του. Προσωπικά 9bδεν κατάλαβα πώς η μουσική δημιουργία πέρασε προς ώρας σε δεύτερη μοίρα για να «ταξιδέψει» με καράβια, που σκαρώνει με πεταμένα ξύλα και μέταλλα, αλλά «πολλοί ’ναι οι δρόμοι, πο’ ’χει ο νους» – λέει και ο ποιητής. Συχνά ένα τυχαίο γεγονός μας βάζει σε ωραίους μπελάδες, μερικές φορές και αναδρομικά γίνεται αφετηρία των καινούριων μας αναζητήσεων. Άμα υπάρχει κέφι βγαίνουν τα πιο δύσκολα ή και τα απρόοπτα.
Μερικές φορές μετά δέκα χρόνια ψάχνεις να βρεις, που έχεις πετάξει άχρηστα ξύλα, που ξάφνου θαρρείς είναι τα πιο πολύτιμα, τα πιο χρήσιμα πράγματα του κόσμου. Όπως είπε ο Γιώργος στην αναφερθείσα έκθεση, πήρε τα ξύλα κι άρχισε να τοποθετεί πάνω τους τα πρώτα «σκουπιδάκια», βίδες, σύρματα, καρούλια. Έτσι ήρθε ο «Καπτάν Γιώργης» κι αμέσως μετά η «Santa Maria» και…. Πέρασε ένας χρόνος. Ο «Καπτάν Γιώργης» και η «Santa Maria» δεν είναι πια εδώ. Έχουν λύσει άγκυρες και ταξιδεύουν στα μάτια και στα όνειρα άλλων ανθρώπων.
Πλούσιο το βιογραφικό του Γιώργου Σταυρακάκη. Παιδί της Κρήτης, γεννήθηκε στην Ιεράπετρα, μεγάλωσε στο Ηράκλειο και τα τελευταία 20 χρόνια ζει στην Αθήνα. Ένα πρώτο βραβείο σε νεαρή ηλικία, στο Παγκρήτιο Φωνητικό Φεστιβάλ του ανοίγει τον δρόμο ν΄ ασχοληθεί επαγγελματικά με το τραγούδι Εμφανίζεται με την κιθάρα του σε μπουάτ της Κρήτης τραγουδώντας ελληνικές μπαλάντες, ένα είδος τραγουδιού που ακόμα και σήμερα τον συγκινεί και τον εκφράζει. Πριν του δώσουμε τον λόγο, απλώς αναφέρουμε τηλεγραφικά το συνολικό του έργο:
Δισκογραφία: «Ρεσάλτο» – EMI (1997), «Γυάλινα Φτερά» – Wave Music (2002) , «Απουσίες» – Σείστρον (2006), «CAROUSEL» – Καθρέφτης (2008), «Χάρτινες Πόλεις» – Μετρονόμος (2010) και «Unplugged» – Μετρονόμος (2013).
Συμμετοχές: Marco Zappa «Sognidi Giorni» (2003), Marco Zappa «In Giro Una Vita» (2006), Μάνος Ξυδούς «Βράδιασε τα ξαναλέμε» (2007), Marco Zappa «Ritratti» (2009), Soul Destiny “Σε αυτή τη γη που η σιωπή δακρύζει» (2015).
Ποιητικές συλλογές: «Το Δωμάτιο» (1981), «Συνάλλαγμα τέλος» (1985), «Ένα παλιό καλοκαίρι» (1988), «80+1 Ποιήματα» (2004), «Οινομαγειρεία» (2006), «Επέκεινα των Ασμάτων» (2009), «Το κουφάρι του τζίτζικα» (2016).
Ας περάσουμε, όμως, στην συνομιλία, που είχαμε μαζί του:
- Καράβια από ανακυκλώσιμα υλικά. Τελικά δεν μας χωράει ο τόπος; Σαλπάρουμε για τ’ αλλού; Γιατί και για πού;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει γιατί στο ταξίδι. Πάντα ταξιδεύουμε, ακόμα κι όταν η ζωή μάς καθηλώνει στην καθημερινότητα και στο όνειρο της βιτρίνας, ο νους ταξιδεύει. Έχει βρει τον τρόπο να δραπετεύει έστω και για λίγο στα πιο απόκοσμα μέρη. Έτσι είναι. Πάντα ο άνθρωπος θα βρίσκει τον τρόπο να λύνει άγκυρες, είτε με ανακυκλώσιμα υλικά που βρίσκονται στο δρόμο του είτε με χρώματα που δεσπόζουν γύρω του είτε κοιτάζοντας απλώς τη θάλασσα. Ποτέ δεν θα μας χωράει ο τόπος.
- Καινούρια έκφραση, «πετριά», που λένε και στην Κρήτη; Πώς προέκυψε; Δεν είναι κάπως όψιμη και ξαφνική σε σχέση με τις «κανονικές» σου δράσεις;
Εδώ είναι το αστείο. Όλα ξεκίνησαν από μια εκδρομή στο ηφαίστειο των Μεθάνων και τίποτα δεν προμήνυε αυτό που θα ακολουθούσε. Βρήκα λοιπόν στο δρόμο μου μια ξύλινη ντόγια από πάτο παλιού βαρελιού. Έβαλα το ξύλο στο σακίδιο και ξεχάστηκε εκεί για πάρα πολλά χρόνια. Τουλάχιστον για μια δεκαετία. Όταν κάποτε το αναζήτησα, ήταν αδύνατον να το βρω. Άλλωστε είχα αλλάξει και σπίτι και είχαν γίνει πολλές ανακατατάξεις. Όμως η επιμονή μου αλλά και η υπομονή μου ήταν μεγάλη. Κάποτε βρέθηκε, αφού «ξήλωσα» όλη την αποθήκη, βγάζοντας παλιά έπιπλα και παροπλισμένες ηλεκτρικές συσκευές. Το ξύλο βρέθηκε. Αυτό ήταν. Το έβαλα μπροστά μου και άρχισα να τοποθετώ επάνω του τα πρώτα «σκουπιδάκια», ό,τι εν πάση περιπτώσει ήταν στο οπτικό μου πεδίο και ήταν παραπεταμένο. Λίγο πριν τον κάδο δηλαδή. «Πετριά», σωστά το είπες. Έτσι ξεκίνησαν όλα. Θέλω να πιστεύω ότι τίποτα δεν γίνεται ξαφνικά ή χωρίς λόγο. Νομίζω ότι και αυτή η δραστηριότητα, όπως και η τραγουδοποιία, είναι μια μεταγραφή της ποιητικής μου σε άλλα τοπία.
- Πες μας καναδυό στοιχεία για τον τρόπο της δουλειάς σου. Ας πούμε: Γιατί καράβια και όχι κάτι άλλο πιο εύκολο; Είχες πρότερη κατασκευαστική εμπειρία, «ναυπηγικές» γνώσεις, πώς επιλέγεις τα σχέδιά σου; «Πιάνουν τα χέρια σου» κατά πως φαίνεται…
Αυτοσχεδιάζω σε όλα τα επίπεδα. Ούτε εμπειρία υπήρχε ούτε σχέδια καραβιών. Όλα εξελίσσονται πάνω σε ένα αρχικό σχήμα που θα δώσω στο καράβι μου. Είναι θέμα σύνθεσης. Να ταιριάξω δηλαδή ανόμοια υλικά και στο τέλος το αποτέλεσμα να είναι ένα καράβι όσο πιο «ζωντανό» γίνεται. Πολλές φορές υπάρχουν και πράγματα που «ναυπηγικά» δεν στέκουν, αλλά εμένα αυτό δεν με απασχολεί καθόλου. Με ενδιαφέρει μόνο αν η τελική εικόνα είναι ενδιαφέρουσα.
- Τι λέει το κοινό σου, που βλέπει τον τροβαδούρο Σταυρακάκη, μάλλον άκουγε και ακούει τα τραγούδια του, να επιδίδεται τώρα στην καλλιτεχνική «ναυπηγική»;
Δεν ξέρω τι σκέφτεται στ’ αλήθεια. Αυτό όμως που καταλαβαίνω είναι ότι τους αρέσει. Άλλωστε είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το τραγούδι και τις συναυλίες, όπου εκεί υπάρχει ας πούμε μια διαδραστικότητα. Εδώ παρακολουθείς τα εκθέματα από μια απόσταση και μπορείς να σταθείς στα υλικά, στα χρώματα, στην τεχνοτροπία, και τέλος στο ίδιο το αποτέλεσμα. Στην ουσία χαίρεσαι αυτό που βλέπεις.
- Η νέα ενασχόληση σε φέρνει σε επικοινωνία με ευρύτερο κοινό σε σύγκριση με την μουσική;
Σίγουρα έρχονται και άνθρωποι που δεν θα έρχονταν στις συναυλίες μου. Άνθρωποι που τους αρέσουν οι εκθέσεις και πρωτίστως τα εικαστικά, άλλοι πάλι που έχουν ιδιαίτερη σχέση με τα καράβια και άλλοι πολλοί που με ξέρουν από τις «κανονικές» μου δράσεις, όπως είπες πριν. Αυτό νομίζω έχει ενδιαφέρον γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσω και ένα άλλο κοινό που ενδεχομένως να ενδιαφερθεί και για τα τραγούδια μου και για την ποίησή μου.
- Μετράει και πόσο στον κόσμο η οικολογική παράμετρος, δηλαδή ότι κατασκευάζεις με ανακυκλώσιμα υλικά;
Νομίζω ναι. Καθυστερήσαμε πάρα πολύ ως χώρα και ως πολίτες να προχωρήσουμε σ’ αυτές τις δράσεις, αλλά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ευαισθητοποίηση. Αργήσαμε, αλλά είμαστε σε καλό δρόμο. Στο πλαίσιο αυτής της συνολικής προσπάθειας, μια καλλιτεχνική άποψη με αυτά τα χαρακτηριστικά νομίζω έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
- Αυτά τα άχρηστα, τα πεταμένα υλικά πόσο λειτουργικά μπορεί να είναι στην τέχνη, στην κατασκευή; Πόσο αισθητικά χρήσιμα γίνονται; (με δεδομένο ότι είναι κάτι συγκεκριμένο, ένα κομμάτι μέταλλο, ένα παλιόξυλο, ενσωματώνεται εύκολα στην ιδέα, στην αισθητική σου άποψη, καθόσον μάλλον δεν δίνει πολλές δυνατότητες κατεργασίας);
Τα πάντα είναι ζήτημα σύνθεσης. Κάθε πράγμα από μόνο του είναι τίποτα ή σχεδόν τίποτα. Το ίδιο συμβαίνει με τις νότες θα έλεγα και με τις λέξεις. Πρέπει να τους φτιάξεις γειτονιές για να κατοικήσουν. Να έχουν ανάγκη η μία την άλλη. Έτσι μόνο μπορούν να αναπνέουν και να λάμπουν. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με όλα αυτά τα άχρηστα και παραπεταμένα υλικά που κάποτε λειτουργούσαν μέσα σε ένα σύνολο άλλων πραγμάτων. Ξαναζωντανεύουν όταν βρεθούν σ’ ένα καινούργιο περιβάλλον και μάλιστα θα τολμήσω να πω ότι στις γειτονιές της τέχνης παύουν να έχουν ημερομηνία λήξης.
- Εκθέτεις τα έργα σου; Ο κόσμος ανταποκρίνεται; Σκέφτεσαι να συνεχίσεις και πώς; Είναι σεβντάς περαστικός;
Στην αρχή είχα τις αμφιβολίες μου γι’ αυτές τις κατασκευές. Δηλαδή, κατά πόσο αυτά τα δημιουργήματα ήταν εκθέσιμα, και ως εκ τούτου τις αντιρρήσεις μου στις προτροπές φίλων και γνωστών προκειμένου να γίνει κάποια έκθεση. Στο τέλος ενέδωσα. Δεν το μετάνιωσα και είμαι πολύ ενθουσιασμένος που ο κόσμος ανταποκρίνεται και τελικά αγοράζει έργα μου. Ξέρω ότι σ’ αυτή την οικονομική συγκυρία είναι πολύ δύσκολο να βάλεις ψηλά στις προτεραιότητές σου την αγορά κάποιου έργου, όμως είναι και θέμα αντίληψης και αισθητικής. Καταλαβαίνω επίσης και εκείνους που δεν μπορούν να αγοράσουν, άλλωστε αυτή η ιστορία γίνεται πρωτίστως για άλλους λόγους και χαίρομαι όταν ακούω καλά λόγια για τη δουλειά μου. Φυσικά και θα συνεχίσω. Δεν ξέρω αν θα το κάνω με τους ίδιους ρυθμούς που το έκανα τον τελευταίο χρόνο, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα συνεχίσω.
- Δεν μιλήσαμε, όμως, ακόμα για μουσική! Την έχεις ρίξει πλέον σε δεύτερη μοίρα; Τί ακριβώς κάνεις με αυτήν;
Όχι βέβαια. Σε καμιά περίπτωση δεν θα σκεφτόμουν έτσι. Μέσα από τα τραγούδια με γνώρισαν όσοι με γνώρισαν, αργότερα ήρθε και η ποίηση που είχε κι αυτή το δικό της κοινό. Τώρα τα καραβάκια. Όλη αυτή η έκφραση είμαι εγώ, ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τα πράγματα, ο τρόπος που υπερασπίζομαι τα πράγματα. Δεν θα μπορούσα σε καμιά περίπτωση ν’ αφήσω πίσω καμιά από αυτές τις δραστηριότητες.
- Πώς συνδυάζονται τα δυο; Τα καράβια είναι υλικές κατασκευές, η μουσική είναι άυλη έμπνευση. Εσύ τι λες για αυτό;
Όπως είπα και πριν, όλα είναι σύνθεση. Αυτό που κάνεις με τις νότες, αυτό που κάνεις με τις λέξεις, κάνεις και με τις βίδες, με τα γρανάζια και με οποιοδήποτε άλλο υλικό αποφασίζεις να δουλέψεις. Μπορεί το αποτέλεσμα να είναι διαφορετικό, όμως η διαδικασία είναι η ίδια ή σχεδόν η ίδια.
- Λένε, όμως, και ότι η μουσική είναι καράβι… Ποια ταξιδεύουν καλύτερα, ομορφότερα, αποτελεσματικότερα, ως ψυχική ανακούφιση και έξαρση, τα καράβια ή τα τραγούδια;
Αυτό είναι αλήθεια. Η μουσική σε ταξιδεύει. Δεν ξέρω αν είναι καράβι, σχεδία ή ένα ζευγάρι κλειστά μάτια. Το ταξίδι είναι ταξίδι και η ψυχή ανακουφίζεται όπως και αν σου συμβεί.
- Μίλησέ μας για τον τροβαδούρο. Καιρό έχουμε να σε δούμε, ν’ ακούσουμε καινούρια δουλειά σου. Πότε με το καλό δίσκος;
Η αλήθεια είναι πως το έχω λίγο καθυστερήσει. Αυτή η ιστορία με τα καραβάκια πήγε τις άλλες δραστηριότητες λίγο πίσω. Τα καινούργια τραγούδια είναι σχεδόν έτοιμα, όπως και η νέα μου ποιητική συλλογή είναι έτοιμη για το τυπογραφείο. Αλλά τελικά αυτό το ταξίδι με τα καραβάκια είναι πολύ συναρπαστικό. Είναι φορές που ξεχνιέμαι, έχει νυχτώσει και ’γω ακόμα παιδεύομαι με κάποιο φουγάρο ή μ’ ένα ξάρτι που δεν μου κάθεται καλά. Τι να πω!
- Μήπως τελικά η μουσική και το τραγούδι, όπως και η ποίηση και η λογοτεχνία, δεν έχουν πια ψωμί -να το πω λαϊκά, οι τροβαδούροι, οι μουσικοί, οι λογοτέχνες αναζητούν, βολεύονται σε παράλληλες δραστηριότητες;
Όλοι γνωρίζουμε ότι κάτω από προϋποθέσεις η βιομηχανία του τραγουδιού ενδεχομένως να είναι και βαριά. Δεν μιλάμε όμως γι’ αυτό, ή τουλάχιστον εγώ δεν αισθάνθηκα ποτέ κομμάτι αυτής της μηχανής. Για μένα υπήρχε και υπάρχει μια άλλη αντίληψη για τα πράγματα. Το τραγούδι είναι ίσως το πιο σημαντικό είδος μουσικής γιατί εμπεριέχει τον λόγο, όπως και η ποίηση είναι από τα πιο ενδιαφέροντα είδη λογοτεχνίας. Εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω κανέναν δημιουργό που να υπηρέτησε με συνέπεια και πάθος αυτές τις τέχνες και μαζί να βγήκε πλούσιος απ’ αυτή τη θητεία. Όλα έχουν ένα κόστος κι αυτό το ξέρουν καλά εκείνοι που υπερασπίζονται την τέχνη τους. Καλό θα ήταν οι δημιουργοί να είχαν λύσει το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους και να μην κουβαλούσαν την αγωνία της επόμενης μέρας, αλλά από την άλλη, φαντάζεστε στρατιές δημοσίων υπαλλήλων που μόλις τελειώνει το οκτάωρό τους να επιστρέφουν στα χαρτιά και τις νότες τους; Ε, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται.
- Σε τελευταία ανάλυση η οικονομική κατάσταση, η μεγάλη κρίση που ζούμε στην Γκραικυλία, η αφαίμαξη στο εισόδημα του λαού αποθαρρύνουν την δημιουργία και την έκφραση;
Δεν νομίζω. Η δημιουργία είναι μια εσωτερική ανάγκη που δεν διαπραγματεύεται με τον έξω κόσμο. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να την καταργήσει ή να την περιορίσει η όποια οικονομική κρίση. Ο δημιουργός έχει κι αυτός ως άνθρωπος τις δικές του ανάγκες, όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, έχει τις δικές του αγωνίες για το μέλλον αλλά και για την σκληρή καθημερινότητα. Δεν θα μπορούσε να είναι κι αλλιώς. Όμως το κομμάτι της δημιουργίας, όπως είπα και πριν, είναι μια υπόθεση που θα πρέπει να τη διαχειρίζεσαι μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο. Είναι η καθημερινή και αέναη συνομιλία με το μέσα σου.
- Επίλογος με τα μελλοντικά σου σχέδια.
Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την μεταθέτεις όλο και πιο μακριά!
Ηλ. Βολιότης – Καπετανάκης (“Μούσα Πολύτροπος” 26.7.18)